پاتوق پرتقالی

در ادامه روند تقویت و به روزرسانی سامانه های پدافندی کشورمان، شاهد رونمایی و افتتاح خط تولید انبوه موشک صیاد۳ به عنوان یکی از مدرنترین سامانه‌های پدافند هوایی کشور بودیم؛ موشکی با سوخت جامد و برخورداری از «سامانه هدایت ترکیبی» که با تحویل آن گام بزرگی برای تامین امنیت پایدار کشورمان در بخش پدافند ارتفاع بالا برداشته شد. این موشک برد بلند به نوعی پر کننده فاصله بخش فعلی توان پدافند هوایی کشورمان با سامانه اس ۳۰۰ است که به تازگی در ایران وارد خدمت شده اند.

موشک های صیاد ایرانی در اصل بر پایه برنامه موشک استاندارد در ایران توسعه پیدا کردند. این موشک ها از چندین دهه قبل در خدمت نیروی دریایی آمریکا بوده و به کشورهای متحد نیز صادر شده بودند. ارتش ایران نیز قبل از پیروزی انقلابی اسلامی، تعدادی از موشک های استاندارد یک را از نیروی دریایی آمریکا تحویل گرفته بود. با توجه به ویژگی های این موشک، یکی از پروژه های اجرا شده در بخش خودکفایی نیروهای مسلح، مربوط به مهندسی معکوس و تولید مجدد موشک استاندارد است که خروجی این برنامه، موشک محراب نامیده می شد که در یگان های شناور نداجا نصب شده است. برد موشک محراب در حدود ۳۰ الی ۴۰ کیلومتر تخمین زده می شود.

موشک استاندارد

صیاد ۲ نمونه موفق ساخت موشک پدافندی

اما به موشک ایرانی صیاد ۲ می رسیم. این موشک در سال ۱۳۹۲ رونمایی شده و این سامانه نیز در زمینه طراحی کلی از موشک استاندارد الگو گرفته است موشک صیاد-۲ هر چند تا نزدیک انتهای بدنه شباهت بسیاری به موشک‎های استاندارد/محراب دارد اما مهمترین تفاوت ظاهری آن در شکل بالک کنترلی نصب شده در انتهای بدنه است. تفاوت دیگر صیاد-۲ با موشک‎های استاندارد موجود در ایران در طول آنها است که با توجه به فاصله نوک دماغه از بال و فاصله بالک از انتهای بال، موشک جدید باید در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کشیده‎تر از نمونه آمریکایی بوده و در واقع به ابعاد نسل‌های جدید موشک استاندارد نزدیک است.

موشک صیاد ۲

این موارد به علاوه تفاوت‎های موجود در اندازه و زوایای لبه حمله و فرار بال دو موشک با وجود مشابهت کلی طرح، نشان دهنده اجرای فرایند طراحی روی موشک ایرانی و نه یک مهندسی معکوس از طرح آمریکایی است. همچنین هر چند از تصاویر نمی‎توان اطلاعات قطعی در زمینه قطر بدنه موشک بدست آورد اما به نظر می‎رسد در صورت بیشتر بودن قطر صیاد-۲ از استاندارد، این اختلاف بسیار اندک است هر چند که تأثیر آن روی برد موشک به دلیل ایجاد فضای بیشتر برای پیشران می‎تواند قابل توجه باشد.

موشک پاتریوت

بنا بر این با توجه به اینکه بر مبنای مقایسه با موشک‎های همرده احتمالاً باید برد موشک صیاد-۲ در حدود ۱۰۰ کیلومتر یا کمتر با بیشینه ارتفاع درگیری کمتر از ۳۰ کیلومتر باشد، لذا این موشک به خوبی بردهای متوسط و ارتفاعات بالا و متوسط را پوشش می‎دهد.

صیاد ۳ : ترکییبی از پاتریوت و استاندارد

موشک صیاد ۳ که طی روزهای اخیر به پدافند هوایی تحویل شده نیز حاوی نکات جالبی در بخش طراحی است. بدنه و ظاهر کلی این موشک شبیه به خانواده استاندارد و باله های انتهایی موشک نیز شبیه به خانواده موشک های پاتریوت هستند. موشک صیاد ۳ دارای ۱۲۰ کیلومتر برد و ارتفاع درگیری ۲۷ کیلومتر است. از نظر ارتفاع درگیری این موشک هم طراز خانواده اس ۳۰۰ است و از نظر برد ۸۰ کیلومتر از اس ۳۰۰ های تحویل شده به ایران پایین تر است. در حقیقت می توان صیاد ۳ را به نوعی پر کننده فاصله بین موشک هایی مثل تور ام ۱، سوم خرداد، طبس و هاوک با موشک اس ۳۰۰ دانست.

موشک صیاد ۳

در موشک صیاد ۳ با یک حالت ترکیبی از هدایت های مختلف برای موشک هستیم. بر اساس آنچه که اعلام شده است از سیستم های هدف یابی مادون قرمز، راداری نیمه فعال و فعال راداری در صیاد ۳ استفاده شده است. هنوز اطلاعات کاملی از نحوه عملکرد این سامانه ها در موشک مذکور منتشر نشده است اما می توان این گونه این احتمال را مطرح کرد که حالت هدایت نیمه فعال راداری برای زمانی است که موشک به سمت هدف شلیک شده و تا قبل از فاز نهایی، اطلاعات لازم را از رادار زمینی دریافت می کند و در صورت لزوم نسبت به تغییر مسیر پروازی اقدام می کند.

پرواز با هدایت فعال راداری احتمالا مربوط به مرحله نهایی است که رادار نصب شده در خود موشک، هدف را کشف کرده و بدون نیاز به به ایستگاه رادار زمینی به سمت هدف حرکت می کند. با وجود رادار فعال در این موشک میزان نیازمندی آن به رادار زمینی کمتر است. در نمونه های راداری نیمه فعال تا لحظه برخورد نیاز به حفظ ارتباط با رادار درگیری مستقر در زمین، هوا یا دریا وجود دارد که سامانه مورد نظر را دربرابر جنگ الکترونیک دشمن آسیب پذیر می کند.

اما درباره بحث هدایت مادون قرمز احتمالا از این حالت برای درگیری با اهداف در فاصله کمتر بدون نیاز به استفاده از رادار استفاده می شود. جستجوگر فروسرخی که در سامانه زمینی نصب شده است بعد از کاوش فضای مورد نظر هدف را کشف و به موشک منتقل کرده و موشک تا لحظه برخورد با هدایت سامانه مادون قرمز به حرکت خود ادامه می دهد.

آیا صیاد از پس موشک های بالستیک هم بر می آید؟

یکی از ویژگی های مهم موشک های صیاد ۲ و ۳ که به لطف تلاش متخصصان دفاعی کشورمان فراهم شده، امکان استفاده از آن با لانچرها و سامانه های راداری اس ۲۰۰ است. بر این اساس، علاوه بر انکه اضافه شدن هر پرتابگر موشک‌های صیاد-۲ و ۳ (به عنوان محصولات بومی با تعداد تولید کافی) به سامانه اس-۲۰۰ پایایی رزمی آن را در برابر حجم بالایی از حملات دشمن به میزان بسیاری افزایش می‎دهد، با توجه به توانمندی سامانه اس-۲۰۰ در کشف و ردگیری موشک‎های بالستیک، موشک صیاد-۲ و خصوصاً صیاد-۳ احتمالا می‎توانند در محدوده‎هایی با طیف‎هایی از پرتابه‎ های بالستیک و شبه بالستیک درگیر شوند.

تلفیق سامانه‌های جدید با سامانه اس-۲۰۰ در قالب سه مجموعه تلاش-۱ و ۲ و ۳ صورت گرفته که به ترتیب به بردهای کوتاه، متوسط و بلند مربوط می‌شود که در واقع تلاشی برای پر کردن کمبود پوشش بردهای مختلف با موشک‌هایی مناسب بوده است. در رده برد بلند سامانه تلاش-۳ به عنوان کاربر موشک صیاد-۳ تا برد بیش از ۲۰۰ کیلومتر را پوشش می‌دهد که آزمایش این سامانه نیز با موفقیت صورت گرفته بود.